Chociaż celownik jest jednym z tych przypadków gramatycznych, które stosunkowo rzadko używane są w języku polskim, to każdy cudzoziemiec chcący osiągnąć poziom zaawansowania wyższy niż A1 musi w którymś momencie nauki się z nim zetknąć. O ile jednak większość przypadków zwykle sprawia uczącym się trudność ze względu na liczbę koniecznych do opanowania końcówek, o tyle jeśli chodzi o celownik, bardziej kłopotliwe bywa zrozumienie, w jakich kontekstach należy się nim posługiwać.
 |
Jak wiadomo, celownik jest w języku polskim używany w funkcji dopełnienia dalszego (np. Kupiłam mojej siostrze prezent), w zdaniach bezpodmiotowych (np. Jest mi zimno), ponadto po niektórych przyimkach (np. dzięki, przeciwko, wbrew). Praca nad celownikiem zazwyczaj zaczyna się przy tym od przybliżenia kursantom pierwszego z wymienionych kontekstów.
Zanim na zajęciach wprowadzi się celownik, dobrze jest wcześniej zastanowić się, czy operować terminem dopełnienie dalsze. Niekiedy skuteczniejsze może być wykorzystanie określenia adresat bądź też odbiorca. Umożliwia to kolejno nie tylko suche zaprezentowanie i skomentowanie przykładów użycia celownika, lecz także wzbogacenie ich o prosty rysunek. Warto ponadto przedstawiać uczącym się takie zdania, w których pojawiają się zwykle przyswojone już wcześniej czasowniki, jak chociażby: kupować, sprzedawać, dawać, pożyczać. Co istotne, pozwalają one na skonstruowanie przykładów, w których wystąpi zarówno dopełnienie bliższe, jak i dopełnienie dalsze. To natomiast daje okazję do lepszego zrozumienia, kiedy w zdaniu należy posłużyć się celownikiem. Wśród prezentowanych studentom przykładów można także umieścić jeden, w którym celownik będzie mógł zostać zastąpiony przyimkiem dla i odpowiednim rzeczownikiem (np. Kupiłem to siostrze/Kupiłem to dla siostry). Staranny dobór zdań wydaje się tutaj istotny, stwarza on bowiem możliwość uniknięcia pamięciowego opanowywania listy najczęściej używanych czasowników łączących się z celownikiem. Chodzi o to, aby kursanci mogli uświadomić sobie, że celownik pojawia się w zdaniu w kontekstach posiadających pewne cechy charakterystyczne.
 |
W przypadku grup słowiańskich przyswojenie omawianego zagadnienia gramatycznego z oczywistych przyczyn wymaga mniejszego wysiłku. Podczas pracy z takimi grupami nie wolno jednak pomijać etapu zautomatyzowania użycia końcówki -owi (dla celownika liczby pojedynczej rodzaju męskiego). Najczęściej popełnianym przez Słowian błędem jest bowiem posługiwanie się końcówką -u, która w języku polskim właściwa jest bardzo małej liczbie rzeczowników rodzaju męskiego, a także rzeczownikom rodzaju nijakiego. Warto również pamiętać o tym, iż wymagania rekcyjne polskich czasowników mogą różnić się od tych znanych z innych języków słowiańskim (np. ros. звонить кому/pol. dzwonić do kogo). Stąd też w pracy z osobami słowiańskojęzycznymi należy wykonać odpowiednią liczbę ćwiczeń automatyzujących, aby zminimalizować liczbę pojawiających się błędów.
Celownik nie należy także do najłatwiejszych do zrealizowania zagadnień, jeśli chodzi o wkomponowanie go w tematy leksykalne czy ćwiczenia sprawnościowe. Na niższych poziomach można łączyć go z bożonarodzeniowymi zakupami i składaniem życzeń, na wyższych może zaś stanowić element zajęć konwersacyjnych, w czasie których uczący się odpowiadają tylko na pytania wymagające następnie jego użycia. Ze względu na to, że celownik występuje też po czasownikach takich jak ufać, wierzyć czy zazdrościć, daje się od niego przejść do zajęć poświęconych uczuciom, emocjom oraz relacjom międzyludzkim.
Autorka: Michalina Rittner
