Języka polskiego jako obcego uczą się osoby pochodzące z wielu różnych krajów świata. Co za tym idzie, języki ojczyste kursantów bywają niekiedy zupełnie niepodobne do polszczyzny. Powoduje to większe bądź też mniejsze trudności w opanowaniu języka polskiego, które jednak, jak się wydaje, łatwiej jest zrozumieć, jeśli ma się świadomość tego, jak klasyfikowane są języki naturalne.
 |
Tzw. klasyfikacja typologiczna to jedna z istotniejszych klasyfikacji języków[1]. Zakłada ona, że między językami naturalnymi zachodzą pewne podobieństwa dotyczące sposobu przekazywania informacji gramatycznej. Nie zależą one przy tym ani od pochodzenia danego języka, ani od tego, na jakim obszarze geograficznym się go używa. Klasyfikację typologiczną przeprowadza się, najczęściej biorąc pod uwagę kryterium morfologiczne, cechy fonologiczne, właściwości prozodyczne języka. Możliwe jest ponadto dokonanie jej z punktu widzenia schematów składniowych oraz stopnia abstrakcyjności/konkretności słownictwa.
Kryterium morfologiczne pozwala mówić o językach fleksyjnych, aglutynacyjnych, alternacyjnych, analitycznych oraz polisyntetycznych. W tych pierwszych ważną rolę grają morfemy, bowiem to właśnie za ich pomocą przekazuje się informację gramatyczną. Widać to na przykładzie języka polskiego, w którym końcówka rzeczownika -em (np. Jestem inżynierem) informuje o przypadku gramatycznym, liczbie, a także rodzaju. Językami fleksyjnymi są zasadniczo języki słowiańskie. Trzeba zauważyć, że morfemy występują również w językach aglutynacyjnych, jednak cechują się one monofunkcyjnością. Dany morfem może zatem informować chociażby o liczbie (pojedynczej lub mnogiej) i tylko o tym. Do tego rodzaju języków zalicza się przykładowo języki ugrofińskie, drawidyjskie, bantu czy język turecki.
W przypadku języków alternacyjnych informacja gramatyczna przekazywana jest dzięki wymianom głoskowym, co nieco łatwiej jest zrozumieć, jeśli przyjrzeć się niektórym parom aspektowym w języku polskim (por. stwierdzać/stwierdzić). Do tej grupy języków należą głównie języki semickie. Języki analityczne cechuje z kolei występowanie wyrazów posiłkowych (por. polski czas przyszły złożony np. będę czytać). Wśród języków tego typu znajdują się chiński, angielski, nowoperski oraz bułgarski. Wreszcie języki polisyntetyczne odznaczają się tym, że informacja gramatyczna jest w nich przekazywana różnymi sposobami, a dodatkowo wyrazy w rzeczywistości bliższe są zdaniom. Języki polisyntetyczne to języki paleoazjatyckie, Indian amerykańskich, ponadto niektóre języki kaukaskie.
 |
Wzięcie pod uwagę cech fonologicznych daje podstawę do wyróżnienia języków spółgłoskowych, to znaczy takich, w których dominują spółgłoski (musi być ich więcej niż 70%), oraz samogłoskowych, czyli tych, które w obrębie systemu fonologicznego posiadają ponad 30% samogłosek. Językami spółgłoskowymi są języki kaukaskie, zaś samogłoskowymi języki polinezyjskie. Akcent, intonacja bądź iloczas pozwalają natomiast uznać dany język za prozodyczny (język rosyjski, czeski), lub nieprozodyczny.
Na koniec warto z perspektywy klasyfikacji typologicznej spojrzeć na język polski. Jest to język fleksyjny, spółgłoskowy i nieprozodyczny. Nie należy jednak zapominać, że żadnego z języków nie da się sklasyfikować w sposób absolutnie jednoznaczny – języki naturalne zwykle reprezentują różne typy języków. Dotyczy to również języka polskiego.
[1] W tekście wykorzystano informacje z: E. Łuczyński, J. Maćkiewicz, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2005, s. 112-113; Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław 2003, s. 301.
Autorka artykułu: Michalina Rittner
