W języku polskim akcent jest stały i pada na przedostatnią sylabę (akcent paroksytoniczny),
np. Macie słownik? Nie, nie mamy słownika.
Wyjątków jest niewiele, są łatwe do nauczenia, poza tym większość Polaków akcentuje nawet wyjątki na przedostatniej sylabie (co zresztą norma potoczna często akceptuje).
Klityki (wyrazy bez samodzielnego akcentu) łączą się w całość akcentową z wyrazem sąsiednim; tu też obowiązuje reguła akcentowania drugiej sylaby od końca, np. dla ciebie i dla mnie; nie czytaj i nie pisz. Tabela zestawia typowe wyjątki.
Tabela. Wyjątki od reguły akcentowania paroksytonicznego
A. Do wyrazów akcentowanych w sposób nietypowy należą formy liczebników, zakończone na
-sta i -set (rząd setek).
B. W niektórych wyrazach obcego pochodzenia, zwłaszcza tych zakończonych na -ika lub
-yka, akcent pada na trzecią sylabę od końca (akcent proparoksytoniczny), np. matematyka.
C. Akcent na ostatniej sylabie ma wiele skrótowców, zwłaszcza tych złożonych ze spółgłosek,
np. PKP (czytaj pekape).
D. Niektóre formy czasowników, np. pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej czasu
przeszłego: chodziliśmy, chodziłyście; wszystkie osoby liczby pojedynczej i formy
trzeciej osoby liczby mnogiej trybu przypuszczającego, np. robiłbym, robiłabyś,
mają akcent na trzeciej sylabie od końca, natomiast formy pierwszej i drugiej osoby liczby
mnogiej trybu przypuszczającego mają akcent główny na czwartej sylabie od końca,
np. robilibyśmy, robiłybyście. Inaczej mówiąc, końcowe elementy typu: byśmy, byście,
traktowane są jak klityki.
Sylaba akcentowana wymawiana jest mocniej, jednak także nieakcentowane sylaby należy
wymawiać w języku polskim stosunkowo wyraźnie (nie ma tu silnego osłabienia samogłosek
nieakcentowanych,charakterystycznego dla takich języków jak np. angielski, niemiecki czy
rosyjski).
Więcej w: "Odkrywamy jezyk polski. Gramatyka dla uczących (się) języka polskiego jako obcego", L. Madelska, M. Warchoł-Schlottmann.
