Przeglądając najpopularniejsze podręczniki kursowe, można zauważyć, że ćwiczenia ortograficzne zamieszczane są w nich stosunkowo rzadko. Z jednej strony nauczanie i uczenie się ortografii wiąże się oczywiście z rozwijaniem sprawności pisania, z drugiej jednak istnieją takie zagadnienia dotyczące ortografii, na które, jak się wydaje, z różnych względów warto zwrócić uwagę kursantów, a które jako właściwie nieobecne w podręcznikach łatwo mogą zostać pominięte. Jednym z przykładów jest tutaj chociażby użycie wielkich liter w zwrotach grzecznościowych.
 |
Jak stwierdza E. Zarych, „Ortograficzne problemy obcokrajowców różnią się pod wieloma względami od tych, jakie mają z ortografią polskie dzieci rozpoczynające naukę pisania (…) czy dorośli Polacy”[1]. Co więcej, inne kłopoty daje się zaobserwować w przypadku osób władających językiem słowiańskim jako językiem ojczystym, a inne w przypadku osób, dla których polski stanowi pierwszy poznawany język słowiański. Trzeba również zauważyć, że cudzoziemcy w dużej mierze opanowują ortografię niejako przy okazji, to znaczy ucząc się słownictwa. Z tego powodu, decydując się na poruszanie w trakcie kursu zagadnień ortograficznych, warto świadomie dokonać ich selekcji.
Wskazówki dotyczące tego, na jakie problemy ortograficzne powinno się zwrócić uwagę podczas pracy ze studentami, można znaleźć w Programach nauczania języka polskiego jako obcego. Na poziomach zaawansowania językowego A1-B1 są to m.in.: polska wersja pisma odręcznego (zapis liter -r, -z, -ą, -ę, -t, -ł), oznaczanie miękkości spółgłosek, wielkie i małe litery, zapis spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych. Począwszy od poziomu B2, uwzględnia się ponadto: pisownię -i/-ii/-ji, -ą/-on/-om oraz -ę/-en/-em, u/ó, h/ch, rz/ż, reguły zapisu łącznego i rozłącznego. Od kursantów zaawansowanych wymaga się wreszcie znajomości pisowni obcych nazw własnych oraz zwrotów obcojęzycznych[2].
 |
W nauczaniu ortografii przydatna jest nie tylko świadomość tego, które zagadnienia mogą sprawić uczącym się trudności, ale także znajomość zasad, na których opiera się polska ortografia. Pierwsza z nich to zasada fonetyczna. Zgodnie z nią jednej głosce odpowiada jeden znak graficzny. Co istotne, jest to zawsze ten sam znak. Druga zasada, morfologiczna, mówi, iż przyczynę różnicy zachodzącej między wymową a zapisem stanowi konieczność uwzględnienia związku pomiędzy poszczególnymi formami fleksyjnymi a słowami pokrewnymi słowotwórczo. Zasada historyczna nakazuje z kolei zapisywanie wyrazów w określony sposób po to, żeby zachować ich związek z tradycją. Ostatnia reguła, nazywana konwencjonalną, odnosi się do słów, które pisze się tak, a nie inaczej wyłącznie ze względu na przyjętą umowę[3].
Podsumowując, warto podkreślić, że nauczanie i uczenie się ortografii, wbrew temu, co w pierwszej chwili może się wydawać, wiąże się ze sprawnością komunikacyjną. Jak bowiem zauważają językoznawcy, „(…) określony, ujednolicony zapis tekstów ułatwia, a czasem wręcz umożliwia, porozumienie”[4].
[1] E. Zarych, Ortografia polska w ćwiczeniach dla obcokrajowców, Kraków 2016, s. 5.
[2] Zob. I. Janowska i in. (red.), Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1-C2, Kraków 2016.
[3] A. Markowski (red.), Wielki słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 2008, s. 1636-1637.
[4] Tamże, s. 1636.
