Jak można przeczytać w Programach nauczania języka polskiego jako obcego (red. I. Janowska i in.), na poziomach A1 oraz A2 uczący się powinni umieć poprawnie posługiwać się podstawowymi znakami interpunkcyjnymi takimi jak: przecinek, wykrzyknik, pytajnik, kropka. Dodatkowo od poziomu B1 od studentów wymaga się również prawidłowego użycia nawiasu. Trudno jednak nie zauważyć, że interpunkcja stanowi zagadnienie właściwie nieobecne w podręcznikach do nauczania języka polskiego, zarówno w tych przeznaczonych na niższe poziomy zaawansowania, jak i
 |
tych skierowanych do osób lepiej znających polszczyznę. Jak zatem, przy braku odpowiednich materiałów, uwzględnić ten temat w czasie prowadzonych zajęć?
Z pewnością warto na początku zauważyć, że wbrew temu, co może się wydawać, błędy związane z przestankowaniem mogą wpłynąć na stopień zrozumiałości zdania czy tekstu (por. pierwsze powojenne wybory/pierwsze, powojenne wybory, Oj nie, dziś!/Oj, nie dziś!; przykłady za: J. Podracki, A. Gałązka, Słownik interpunkcyjny) i z tego powodu nie należy zupełnie pomijać interpunkcji w procesie nauczania. Trzeba też zaznaczyć, że w języku polskim ma ona przede wszystkim charakter składniowy, co oznacza że jest mocno powiązana z budową zdania. W konsekwencji znajomość składni oraz jej podstawowych pojęć przydaje się do opanowania podstawowych zasad interpunkcji. Skłania to do zadania pytania o zasadność wprowadzania na zajęciach terminów takich jak chociażby: podmiot, orzeczenie, dopełnienie, przydawka, okolicznik, zdanie pojedyncze, zdanie złożone. Bez wątpienia tworzą one swoisty zestaw narzędzi pomocnych w przyswajaniu zagadnień interpunkcyjnych, z drugiej strony dają się chyba w pewnej mierze zastąpić terminami poznanymi już przez kursantów w związku z fleksją imienną i werbalną. Być może więc zamiast przykładowo mówić o podmiocie można by posługiwać się określeniem główny rzeczownik, nie obciążając przy tym uczących się nową terminologią. Nie będzie to oczywiście zgodne z terminami proponowanymi w gramatyce opisowej, trzeba jednak pamiętać, że nie o jej nauczanie tutaj chodzi.
Myśląc o uwzględnieniu w czasie kursu elementów interpunkcji, warto ponadto zastanowić się, czy powinny one przyjąć postać osobnego tematu czy raczej stanowić uzupełnienie innych poruszanych zagadnień. Jeśli kierować się wytycznymi, które dają wspomniane wyżej Programy nauczania, to należałoby przestankowanie wkomponowywać w inne tematy, przede wszystkim w te dotyczące pisania i pisowni. Warto dodać, że do poziomu B1 Programy nauczania nie rekomendują bezpośrednich odwołań do konkretnych reguł zapisu. Z drugiej strony w przypadku grup słowiańskich dość często daje się wykorzystać transfer pozytywny, bowiem część zasad interpunkcyjnych bywa tutaj zbliżona, a
 |
dodatkowo uczący się, zwłaszcza młodsi, pamiętają niekiedy ze szkoły nawet takie tematy jak rozbiór zdania. Wypada więc stwierdzić, że ostateczna decyzja powinna zostać pozostawiona lektorowi, w miarę możliwości warto jednak traktować przestankowanie jako uzupełnienie innych zagadnień.
Oto kilka propozycji takiego właśnie podejścia do interpunkcji. Na poziomie A1 jednym z tematów gramatycznych jest mianownik liczby mnogiej rodzaju niemęskoosobowego. Można potraktować go jako okazję do zwrócenia uwagi na użycie dwukropka i przecinka w wyliczeniach. Pojawiające się na poziomie A2 zdania z który stwarzają możliwość przyjrzenia się interpunkcji w zdaniach złożonych podrzędnie przydawkowych. Poziom B1 to z kolei wołacz, który może stanowić punkt wyjścia do mówienia o użyciu przecinka po wyrazach będących bezpośrednim zwrotem do kogoś. Wreszcie w mowę zależną przewidzianą jako jeden z tematów poziomu B2 daje się wkomponować użycie przecinka w zdaniach złożonych podrzędnie różnego typu. Jak więc widać, kształcenie umiejętności poprawnego posługiwania się podstawowymi znakami interpunkcyjnymi nie musi być czymś zupełnie w czasie zajęć nieobecnym, nie musi też oznaczać dużego, dodatkowego nakładu pracy czy to lektora, czy uczących się.
Autorka: Michalina Rittner
