 |
Rzeczowniki odliczebnikowe stanowią grupę słów, których opanowanie może być niezwykle użyteczne z punktu widzenia osób uczących się języka polskiego jako obcego. Cechują się stosunkowo wysoką częstotliwością występowania w różnego typu tekstach, o czym świadczą wyniki wyszukiwania w Narodowym Korpusie Języka Polskiego[1]. Odnotowuje się je zarówno w polszczyźnie mówionej, jak i pisanej, wydaje się jednak, że większą rolę odgrywają w przypadku komunikacji ustnej. Z tego powodu w czasie zajęć z pewnością warto poświęcić im nieco uwagi.
Rzeczowniki odliczebnikowe tworzy się za pomocą sufiksu -ka. Powstałe w ten sposób wyrazy są rodzaju żeńskiego i odmieniają się jak rzeczowniki żeńskie. Co istotne, zachowują one także składnię właściwą rzeczownikom żeńskim. W rezultacie we współczesnym języku polskim często zastępują liczebniki zbiorowe, których składnia jest zauważalnie trudniejsza (por.: Dziesięcioro uczniów wzięło udział w konkursie/Dziesiątka uczniów wzięła udział w konkursie).
Jeśli chodzi o zagadnienia ortograficzne, to należy podkreślić, że rzeczowniki odliczebnikowe powinny być zapisywane łącznie, np. trzydziestkapiątka, stodziesiątka, stopięćdziesiątkapiątka. Takie właśnie zalecenie znajduje się w Wielkim słowniku ortograficznym PWN, który odsyła do mającej tutaj zastosowanie reguły ortograficznej. Zgodnie z nią zrosty, tj. „takie połączenia wyrazowe, których części składowe zatraciły swoją niezależność znaczeniową”, zapisuje się łącznie[2]. Dodatkowo w tekstach pisanych rzeczowniki odliczebnikowe od 1 do 9 powinny posiadać zapis słowny. Te od 10 wzwyż można zapisywać w formie cyfrowej, jednak należy je dodatkowo opatrzyć cudzysłowem[3] (np. Zdecydował, że wróci do domu „18”, a nie jak zwykle „24”).
 |
Wypada stwierdzić, że dla cudzoziemców uczących się języka polskiego jako obcego najważniejsze jest znaczenie, które mogą posiadać rzeczowniki odliczebnikowe. Definicje zaproponowane w Wielkim słowniku języka polskiego[4] pozwalają stwierdzić, iż słowa te są polisemiczne, przy czym najczęściej odsyłają chyba do: środków transportu (por. Czy jechała już czwórka?), pomieszczeń i budynków (por. Kto mieszka pod czwórką?), rozmiaru odzieży lub obuwia (por. Czy z tego modelu dostanę szóstkę?), szkoły (por. Kończyłeś jedynkę czy piątkę?), grupy osób o określonej liczebności (por. Przyjdzie cała trójka?), wieku (por. Nie wyglądasz na trzydziestkę), pieniędzy (por. Wydaje mi się, że miałem w portfelu setkę) czy wreszcie do alkoholu (por. Wypiliśmy po setce). Trzeba też zaznaczyć, że część znaczeń WSJP opatruje kwalifikatorem potoczne.
Podsumowując, rzeczowniki odliczebnikowe najbardziej przydadzą się zapewne uczącym się mieszkającym w Polsce bądź mającym kontakt z polskojęzycznym środowiskiem. W przypadku innych osób stanowić będą interesujące uzupełnienie głównych zagadnień omawianych w czasie kursu, przede wszystkim tych związanych z życiem codziennym.
[1] Zob. http://nkjp.pl/poliqarp/
[2] Wielki słownik ortograficzny PWN, red. E. Polański, Warszawa 2003, s. 64.
[3] Zob. https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Zapis-rzeczownikow-odliczebnikowych;20902.html
[4] Wielki słownik języka polskiego, red. P. Żmigrodzki, Instytut Języka Polskiego PAN (www.wsjp.pl).
Autorka artykułu: Michalina Rittner
