Uczący się języka polskiego jako obcego rozpoczynający naukę na poziomie A1 stykają się z zaimkiem osobowym już od pierwszych lekcji. O ile przyswojenie mianownikowych form zaimka nie nastręcza zwykle większych trudności, o tyle opanowanie całej odmiany stanowi dla większości studentów, także Słowian, nie lada wyzwanie.
 |
Jak wiadomo, zaimek osobowy może w danym przypadku gramatycznym posiadać dwie lub nawet trzy formy (por. go/jego/niego w dopełniaczu liczby pojedynczej). Najczęściej mówi się tutaj o krótkich oraz długich formach, ponadto o formach zaczynających się na literę n-. Dla kursantów kłopot stanowi więc nie tylko samo zapamiętanie wszystkich możliwych postaci zaimka osobowego, lecz także wybór tej, która w określonym kontekście jest wymagana.
Można powiedzieć, że krótkie formy zaimka mają charakter neutralny, są nienacechowane (nie pada na nie akcent) i jako takie występują w środku zdania. Form długich używa się z kolei w związku z wyrażaniem przeciwieństwa bądź też wtedy, kiedy chce się zaimek zaakcentować. Z tego powodu długie formy zaimka osobowego najczęściej pojawiają się na początku i końcu zdania, choć mogą też wystąpić w jego środku. Przyimek oznacza konieczność posłużenia się formą zaimka zaczynającą się na literę n- lub długą formą, jeśli forma z n- nie istnieje (por. Czekam na ciebie już 15 minut).
Nie ulega wątpliwości, że sprawne posługiwanie się zaimkiem osobowym wymaga czasu oraz pracy, zarówno ze strony uczących się, jak i lektora. Wiąże się to nie tylko ze wspomnianą już wyżej liczbą form, które należy opanować, koniecznością wyboru tej krótkiej lub długiej, ale także z podobieństwem brzmieniowych wielu z nich. Przykłady ilustrujące takie właśnie podobieństwo podają L. Madelska i M. Warchoł-Schlottmann w swojej książce Odkrywamy język polski: dajmy spokój, daj mi spokój, daj im spokój, daj mu spokój. Warto wreszcie pamiętać o tym, że zaimek osobowy, przynajmniej na poziomie A1, przez wiele podręczników jest wprowadzany tuż po kocówkach fleksyjnych danego przypadka. Dodatkowo w tabelach gramatycznych, które je prezentują, uwzględnia się poszczególne formy zaimków kto, co, jaki, jaka, jakie, co oznacza, że osoba chcąca całościowo przyswoić sobie wybrany przypadek gramatyczny otrzymuje naprawdę dużą porcję materiału do opanowania.
 |
Częste użycie zaimków, nie tylko osobowych, stanowi jedną z cech charakterystycznych języka mówionego, stąd też systematyczna praca nad tym zagadnieniem gramatycznym, mimo wielu trudności, z którymi się wiąże, nie powinna być zaniedbywana ani przez kursantów, ani przez nauczycieli. Wydaje się, że oprócz wykonywania tradycyjnych ćwiczeń gramatycznych zwłaszcza tutaj pomocne może być odpowiednio wcześnie rozpoczęte osłuchiwanie się z językiem, co podkreślają wspomniane wyżej L. Madelska i M. Warchoł-Schlottmann. Warto zatem już od samego początku zachęcać uczących się do jak najczęstszego używania polszczyzny poza salą lekcyjną. Stwarza do okazję do tego, żeby połączenia wyrazowe o dużej frekwencji, te, w których pojawia się zaimek osobowy, zapamiętać niejako mimochodem, kolejno zaś na tej podstawie budować umiejętność posługiwania się całym ich zbiorem.
Autorka: Michalina Rittner
