Opanowanie fleksji imiennej jest dla uczących się języka polskiego jako obcego sporym wyzwaniem. Dotyczy to zarówno niższych, jak i wyższych poziomów zaawansowania, choć z pewnością warto pamiętać o tym, że jako osobny temat rzeczowniki trudne/nieregularne pojawiają się zasadniczo począwszy od poziomu B2.
 |
Pierwsze niełatwe rzeczowniki, z którymi stykają się kursanci rozpoczynający naukę na poziomie A1, mogą stanowić pluralia tantum typu okulary, drzwi. Wprowadza się je w związku z pytaniem Co to jest? oraz rodzajem gramatycznym rzeczownika. Są to słowa występujące jedynie w liczbie mnogiej, a więc wymagające także użycia obok siebie czasownika w 3. osobie liczby mnogiej (por. To są drzwi/To są okulary). Kolejne wyrazy należące do pluraliów tantum uczący się poznają mniej więcej w połowie kursu, kiedy to przyswajają sobie słownictwo związane z ubraniami (np. spodnie, dżinsy, slipy), wreszcie pluralia tantum znaleźć można w grupie nazw krajów (Niemcy, Włochy) oraz części ciała (usta, plecy). Wydaje się zatem, że jest to grupa słów na tyle licznie reprezentowana na poziomie A1, że warto w czasie zajęć poświęcić jej odpowiednio dużo uwagi.
W tym miejscu należy też dodać, że kłopotliwe bywają dla studentów rzeczowniki męskie zakończone w mianowniku liczby pojedynczej na -a (np. mężczyzna, artysta, poeta, dentysta, kierowca), zaś jeśli chodzi o Słowian, rzeczowniki rodzaju nijakiego zakończone na -um (np. muzeum, akwarium, obserwatorium). Podobnie jak w przypadku pluraliów tantum przykłady takich wyrazów mogą się pojawić już w momencie wprowadzania rodzaju gramatycznego rzeczownika.
Osobną grupę tworzą tzw. formy supletywne, powstałe w wyniku utworzenia tematów fleksyjnych od różnych rdzeni. Wśród nich znajdują się słowa takie jak chociażby: dziecko/dzieci, rok/lata, dzień/dni, tydzień/tygodnie. Jak zauważa W. Mańczak, „supletywizm jest ściśle związany z częstością użycia, a mianowicie jest on właściwy jedynie wyrazom najczęściej używanym”[1]. Tłumaczy to równocześnie, dlaczego wymienione wyżej wyrazy, choć trudne dla uczących się, stanowią materiał leksykalno-gramatyczny na poziomie A1.
 |
Mówiąc o rzeczownikach sprawiających trudności początkującym studentom, trzeba również wspomnieć o formach z -e ruchomym. Zwykle pojawiają się one najpierw przy okazji narzędnika oraz biernika (por. Niemiec/Niemcem, pies/psa, ojciec/ojca), następnie w związku z nazwami miesięcy (por. styczeń/styczniu, czerwiec/czerwcu, sierpień/sierpniu). Zagadnienie to jest ponadto istotne, kiedy przedstawia się kursantom zasady doboru końcówek fleksyjnych w dopełniaczu liczby mnogiej.
Warto wreszcie zwrócić uwagę na te rzeczowniki, których forma z perspektywy uczących się różni się dość wyraźnie w zależności od tego, czy chodzi o liczbę pojedynczą czy o liczbę mnogą. W tej grupie znajdują się przede wszystkim nazwy wybranych części ciała: ucho/uszy, oko/oczy, ząb/zęby, ręka/ręce.
Jak więc widać, na poziomie A1 rzeczowniki trudne/nieregularne stanowią dość liczną grupę. Są to jednocześnie słowa często używane i z tego powodu trudno byłoby je po prostu pominąć. Tym istotniejsze wydają się zatem umiejętności lektora, który powinien starać się tak organizować zajęcia, aby jak najbardziej ułatwić kursantom opanowanie przyswajanego materiału gramatycznego.
[1] W. Mańczak, O supletywizmie, [w:] I. Koutny, P. Nowak (red.), Język. Komunikacja. Informacja, t. 5, 2010/2011, s. 81.
Autorka: Michalina Rittner
