Imiesłów przymiotnikowy bierny oraz strona bierna należą do tych tematów gramatycznych, których zrozumienie wymaga wcześniejszego przyswojenia kilku, nie mniej złożonych, zagadnień. Można zatem powiedzieć, że to, jak dobrze kursanci będą radzić sobie z tworzeniem zdań w stronie biernej, zależy także od tego, jak sprawnie posługują się już innymi formami gramatycznymi.
 |
Jak wiadomo, zdanie w stronie biernej składa się z następujących elementów: czasownika być lub zostać w odpowiedniej osobie i w odpowiednim czasie gramatycznym, imiesłowu przymiotnikowego biernego w wymaganym rodzaju i przypadku, wreszcie, choć nie zawsze, z przyimka przez oraz następującego po nim rzeczownika (często wraz z określającym go przymiotnikiem) bądź zaimka osobowego.
 |
Wybór czasownika być/zostać można powiązać z aspektem czasownika, od którego tworzony jest imiesłów przymiotnikowy bierny. Jak jednak pokazuje uzus, nie jest tak, że czasownik być pojawia się wyłącznie obok imiesłowu utworzonego od czasownika niedokonanego, a czasownik zostać tylko obok imiesłowu powstałego na bazie czasownika dokonanego. Niemniej na niższych poziomach zaawansowania (strona bierna stanowi zagadnienie przewidziane zasadniczo na poziom B2, choć niektóre podręczniki wprowadzają ją wcześniej) warto ułatwić uczącym się opanowanie strony biernej i uzależnić użycie być/zostać od aspektu czasownika.
Jeśli chodzi o sam imiesłów, to w mniej zaawansowanych grupach sensowne wydaje się pokazanie zależności między zakończeniem bezokolicznika a zakończeniem imiesłowu. Należy jednak zwrócić uwagę studentów na czasowniki zakończone w bezokoliczniku na –eć, jak chociażby rozumieć. Będą one posiadały imiesłów kończący się na –any. Warto w związku z tym zasugerować kursantom sprawdzanie form czasu przeszłego, ponieważ pojawienie się w nich –a wskazuje na konieczność wyboru zakończenia –any w imiesłowie. Dobrze jest też podkreślić, że zasady konstruowania imiesłowu nie zmieniają się w związku z dodaniem do czasownika prefiksu (przykładowo: pić – pity, wypić – wypity). Jest to o tyle istotne, że czasowniki jednosylabowe tworzące imiesłów zakończony na –ty po dodaniu prefiksu przestają być jednosylabowe, co może zostać przez uczących się zinterpretowane jako konieczność zastosowania innej reguły gramatycznej.
 |
Posługiwanie się stroną bierną to nie tylko umiejętność odmiany czasowników być/zostać i skonstruowania imiesłowu – w zdaniach w stronie biernej pojawiają się ponadto mianownik liczby pojedynczej i mnogiej, także rodzaju męskoosobowego, biernik liczby pojedynczej oraz mnogiej. Ten ostatni w rodzaju męskoosobowym jest równy dopełniaczowi liczby mnogiej, a zatem strona bierna wymaga od studentów dobrej znajomości nie dwóch, lecz trzech przypadków gramatycznych. Lektor powinien tutaj zachować szczególną czujność, ponieważ większość podręczników nie kładzie na to zagadnienie zbyt dużego nacisku, a prawie na pewno sprawi ono uczącym się spory kłopot. Jeśli z jakiegoś powodu nauczyciel chce poruszyć na zajęciach temat strony biernej, ale kursanci nie opanowali wystarczająco dobrze mianownika i biernika liczby mnogiej rodzaju męskoosobowego, to można po prostu tak dobrać przykłady, aby zawierały one wyłącznie formy liczby pojedynczej.
Jak widać, imiesłów przymiotnikowy bierny wraz ze stroną bierną nie należą do zagadnień łatwych. Można je wprowadzać na niższych poziomach zaawansowania, zwłaszcza jeśli jest to temat przewidziany do realizacji w podręczniku, z którym się pracuje, natomiast solidne przećwiczenie pozostawić do czasu osiągnięcia przez studentów wyższego poziomu językowego. Niezależnie od tego w przypadku mniej zaawansowanych grup stronę bierną daje się wkomponować w zajęcia poświęcone różnym urządzeniom czy też wynalazkom. Można ją też łączyć z powtórzeniem dat i czasu przeszłego wraz z aspektem, wreszcie przejść od niej do zajęć rozwijających sprawność pisania.
Autorka: Michalina Rittner
