Wymienione w tytule czasowniki to jedne z tych, które uczący się poznają na poziomie A1. Ich opanowanie nastręcza często pewnych trudności, bowiem w językach ojczystych kursantów występują zazwyczaj nie więcej niż dwa ich ekwiwalenty. Jednocześnie są to czasowniki o dużej frekwencji użycia, stąd też warto, aby studenci przyswoili je sobie możliwie jak najlepiej.
 |
Wielki słownik języka polskiego[*] wyróżnia dwadzieścia znaczeń czasownika iść, jednak w przypadku cudzoziemców rozpoczynających naukę języka polskiego na poziomie A1 wprowadza się tylko jego podstawowe znaczenie, to znaczy: ‘przemieszczać się w jakimś kierunku za pomocą nóg (…)’. Chociaż WSJP nie uwzględnia tego w swojej definicji, kursantom zwraca się uwagę na to, że czasownik iść zwykle używany jest w sytuacji, kiedy chodzi o czynność wykonywaną dziś, jutro, teraz, zaraz, raz. Niejako po przeciwnej stronie sytuuje się czasownik chodzić używany z kolei w odniesieniu do czynności wykonywanych z jakąś określoną częstotliwością, a więc przykładowo zawsze, codziennie, często, rzadko, nigdy. Co ciekawe, takiego elementu semantycznego nie odnotowuje WSJP.
Jeśli chodzi o czasowniki jechać oraz jeździć, to odsyłają one do przemieszczania się zachodzącego dzięki wykorzystaniu jakiegoś pojazdu, zwierzęcia bądź też sprzętu sportowego. Podobnie jak w przypadku iść i chodzić wybór odpowiedniego czasownika zależy od tego, czy czynność wykonywana jest dziś, jutro, teraz, zaraz, raz czy też zawsze, codziennie, często, rzadko, nigdy. Warto chyba zauważyć, że odnośnie do czasownika jeździć informacja o jego związku z czynnością powtarzającą się została uwzględniona w definicji znaczenia proponowanej przez WSJP.
Na poziomie A1 dobrze jest poświęcić wystarczająco dużo czasu nie tylko na to, aby studenci mogli dobrze zrozumieć, w jakich kontekstach powinni posługiwać się każdym ze wspomnianych czasowników, ale także na wyćwiczenie ich odmiany w czasie teraźniejszym. Warto zaznaczyć, że nastręcza ona trudności także w grupach słowiańskich, a błędy w odmianie iść, jechać, jeździć utrzymują się dość długo i zdarzają się nawet na poziomie B2.
 |
Opanowanie umiejętności posługiwania się czasownikami iść, chodzić, jechać, jeździć może stać się łatwiejsze, jeśli wykonywane będą ćwiczenia, w których przykłady zbudowane są na zasadzie kontrastu, jak chociażby w zdaniach: W weekend zwykle chodzę do parku na spacer, ale dzisiaj nie idę, bo jestem chory. Zwykle jeżdżę do pracy samochodem, ale dzisiaj jadę tramwajem, bo mój samochód jest zepsuty. Dobrze jest przy tym najpierw osobno ćwiczyć każdą z dwóch par czasowników, a kolejno dopiero przejść do zadań wymagających użycia jednego z czterech podanych słów. Daje to możliwość stopniowego zwiększania stopnia trudności przyswajanego materiału.
Ćwiczenia gramatyczno-leksykalne warto uzupełnić o inne, zwłaszcza te o charakterze komunikacyjnym. Dla przykładu sprawdzi się tu lista prostych pytań zawierających czasowniki iść, chodzić, jechać, jeździć. Stwarza to okazję nie tylko do rozwijania sprawności mówienia, ale również do ewentualnego powtórzenia słownictwa związanego z hobby czy dniem codziennym, zwłaszcza jeśli przygotowane pytania będą miały formę otwartą.
Na koniec należy wspomnieć także o tym, że czasowniki iść, chodzić, jechać, jeździć stanowią interesujący punkt wyjścia do wprowadzenia nowego zagadnienia, a mianowicie nieznanego jeszcze kursantom użycia narzędnika w strukturach typu jechać/jeździć autobusem, tramwajem, samochodem.
[*] Wielki słownik języka polskiego, red. P. Żmigrodzki, Instytut Języka Polskiego PAN (www.wsjp.pl).
Autorka: Michalina Rittner
