Aspekt – cienie i blaski

25-04-2019

                   W życiu każdego nauczyciela języka polskiego nadchodzi czas, kiedy jego studenci wydają się  na tyle dojrzali językowo, by zmierzyć się z całą prawdą o polskim czasowniku.  Zasłona spada i nagle okazuje się, że tak, mamy tylko trzy czasy w polszczyźnie (chociaż owszem, wciąż tęsknimy za czasem zaprzeszłym)  natomiast znaleźliśmy o wiele bardziej intrygujący sposób, by wyrazić niuanse temporalne.

   I tu na arenę wkracza aspekt. Okazuje się nagle, że każdy dotychczas poznany czasownik ma swoją „drugą połówkę”, „szarą eminencję”, której należy się na nowo wyuczyć.

Co zatem robić, by osłodzić neofitom polszczyzny ten „ból poznawczy”?

Przede wszystkim pokazać teorię, która trudna nie jest.

 

Czasowniki niedokonane wyrażają akcję, która:

dzieje się w chwili mówienia  - Buduję dom.

jest długotrwała  -  Owoce drogo kosztują.

jest naszym zwyczajem -  Wstaję wcześnie.

jest powtarzalna  -  Autobus staje tu.

                       

Czasowniki dokonane wyrażają akcję jednokrotną, która:

  • miała miejsce raz w przeszłości. Kupiłem samochód
  • będzie miała miejsce raz w przyszłości. Kupię samochód

Czasowniki dokonane nie mają czasu teraźniejszego.

 

Pary aspektowe tworzymy w następujący sposób:

  • Zmieniamy sufiks w rdzeniu wyrazu:

                               kupować              kupić          [buy]

                               pomagać             pomóc        [help]

                               wycierać              wytrzeć      [wipe]

  • Dodajemy prefiks:

                               robić                     zrobić          [do]

                               pisać                     napisać      [write]

                               pakować              spakować [pack]

  • Niektóre pary nie są do siebie zupełnie podobne (tutaj w grę wchodzi jedynie nauka na pamięć):

                               brać                      wziąć [take]

                               mówić                  powiedzieć [say]

                               kłaść                     położyć  [put]

                                iść                        pójść    [go]

 

Kolejną fazą jest  zasypanie studentów ćwiczeniami – drylowymi, komunikacyjnymi. Ważne jest, by były jak najbardziej urozmaicone i wskazywały na różnicę kontekstu użycia czasowników dokonanych i niedokonanych.

Pomocne może być również wskazanie przysłówków, łączących się z aspektem niedokonanym:

często                             zawsze                    rzadko 

zwyczajnie                     ciągle                     czasem

teraz                                dzisiaj  

na razie

 

Nieodzowna może okazać się również,  duża dawka entuzjazmu i humoru, zaś z rzeczy bardziej materialnych – polecamy ćwiczenia z serii Testuj Swój Polski - Gramatyka 1 i 2.

 

Z życzeniami owocnych lekcji

Wydawnictwo Prolog

 

Polecane artykuły

Fiszki, metoda powtórkowa

Fiszki, metoda powtórkowa

05-02-2015
Pierwszego dnia nauki możemy zacząć od przyswojenia 10-15 nowych słówek....
Psychologia sukcesu?

Psychologia sukcesu?

25-06-2020
     Lektorzy, ach, ci lektorzy! To ludzie, którzy niejednokrotnie...
Kłopoty z dopełniaczem.

Kłopoty z dopełniaczem.

14-09-2021
     Truizmem wręcz jest stwierdzenie, że odmiana rzeczowników i...