Tryb przypuszczający wraz ze zdaniami warunkowymi należą do tych zagadnień gramatycznych, których opanowanie nastręcza trudności w zasadzie wszystkim uczącym się – zarówno Słowianom, jak i pozostałym kursantom. Ich sprawne tworzenie możliwe jest tylko wtedy, gdy student rzetelnie przyswoił sobie inne tematy gramatyczne. W czasie zajęć poświęconych trybowi przypuszczającemu i zdaniom warunkowym można zatem zorientować się, jak dobrze grupa zapoznała się z niektórymi wcześniejszymi tematami gramatycznymi.
 |
Jak wiadomo, podstawę tworzenia trybu przypuszczającego stanowi czas przeszły, a ściślej rzecz biorąc, trzecia osoba liczby pojedynczej bądź mnogiej. Zanim więc przystąpi się do pracy nad wspomnianymi zagadnieniami, warto wcześniej choćby krótko powtórzyć zasady konstruowania form czasu przeszłego, zwłaszcza tych nieregularnych. Na pewno pomocne jest przypomnienie odmiany czasowników zakończonych w bezokoliczniku na –eć, w czasie przeszłym we wszystkich formach z wyjątkiem liczby mnogiej rodzaju męskoosobowego –e przechodzi w –a, ponadto odmiany czasowników iść, pójść, jeść oraz móc. Dobrze jest również przed przejściem do zdań warunkowych wprowadzić zdania zawierające element żeby, oczywiście odpowiednio wcześniej, aby studenci mieli możliwość solidnego ich przećwiczenia. Takie przygotowanie grupy pozwoli na zmniejszenie liczby trudności pojawiających się w związku z konstruowaniem trybu przypuszczającego, a następnie zdań warunkowych.
Jeśli chodzi o najczęściej popełniane błędy, to zwykle wiążą się one z niepoprawnie utworzoną formą czasu przeszłego oraz brakiem wymaganej końcówki trybu przypuszczającego (zwłaszcza w przypadku rosyjsko- lub ukraińskojęzycznych uczących się). Niełatwe jest też zapamiętanie, a następnie utworzenie zdania warunkowego. Najpierw należy bowiem wybrać odpowiednią, to znaczy posiadającą właściwą końcówkę osobową, formę słowa gdyby. Następnie trzeba zbudować formę czasu przeszłego w trzeciej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej (kursantom zdarza się tutaj tworzenie form czasowników z końcówką osobową dopasowaną do końcówki użytej w słowie gdyby). Wreszcie w drugiej części zdania warunkowego konieczne jest zastosowanie trybu przypuszczającego. Ta i tak już wystarczająco skomplikowana pod względem gramatycznym konstrukcja może okazać się jeszcze trudniejsza, jeśli w zdaniu wystąpi negacja, biernik należy wtedy bowiem przekształcić na dopełniacz. W grupach, które po raz pierwszy stykają się z trybem przypuszczającym i zdaniami warunkowymi, warto to jedynie zasygnalizować, nie koncentrując się jednak na samym dopełniaczu i nie poprawiając absolutnie wszystkich zdań, w których studenci użyli biernika. Z pewnością jednak należy na ten błąd zwracać uwagę, jeśli chodzi o grupy bardziej już zaawansowane.
 |
Pracę nad trybem przypuszczającym i zdaniami warunkowymi dobrze jest też podzielić na etapy. Wydaje się, że pomocne może być ćwiczenie najpierw tylko form czasowników w trybie przypuszczającym, kolejno wykonywanie zadań służących utrwaleniu budowy pierwszej części zdania warunkowego (Gdybym był bogaty…), wreszcie drugiej jego części (…kupiłbym…). Nie wolno także zapomnieć o tym, że gramatyka powinna stanowić jedynie punkt wyjścia do podjęcia innych aktywności językowych – tryb przypuszczający i zdania warunkowe stanowią świetną okazję do przeprowadzenia zajęć konwersacyjnych. Bez wątpienia mogą one zrekompensować wysiłek włożony w opanowanie trudnego zagadnienia gramatycznego i dać satysfakcję zarówno lektorowi, jak i kursantom.
autorka: Michalina Rittner
