Największym wyzwaniem dla Rosjan uczących się polskiego będzie zapewne nie słownictwo, dosyć podobne w obu językach, czy zawierająca sporo znanych im kategorii gramatycznych fleksja, ale składnia. W jej obrębie można bowiem wskazać znacznie więcej różnic polsko-rosyjskich niż można by się spodziewać, chociaż i na niej pokrewieństwo między tymi dwoma językami odcisnęło swoje piętno, co również warto wykorzystać.
W jednym z poprzednich artykułów była mowa o podobieństwie dotyczącym deklinacji rzeczownika – warto wspomnieć, że dotyczy ono nie tylko form przypadków, lecz także ich funkcji, choć i tu pojawią się rozbieżności. Dla Rosjan będzie więc naturalne, że na przykład po tych samych przyimkach miejscownik określa (jak sama nazwa wskazuje) miejsce, gdzie podmiot się znajduje (na ulicy), natomiast biernik kierunek, w którym zmierza (na ulicę). W rosyjskim ta zasada ma nawet szersze zastosowanie, ponieważ w polskim konstrukcja w + biernik w większości wypadków została wyparta przez do + dopełniacz. Ta ostatnia występuje również często w zdaniach, w których Rosjanie użyliby celownika lub konstrukcji z celownikiem, np. ros. звонить кому (zwonit’ komu) – pol. dzwonić do kogoś, ros. идти к кому (idti k komu) – pol. iść do kogoś.
Nieco problemów może sprawić orzeczenie imienne. W języku rosyjskim konstruuje się je podobnie do polskiego (być + orzecznik w narzędniku) w czasie przeszłym i przyszłym (ros. мой папа был журналистом – moj papa był żurnalistom, pol. mój tata był dziennikarzem). W czasie teraźniejszym natomiast najczęściej łącznika nie ma, a orzecznik przyjmuje formę mianownika (мой папа журналист - moj papa żurnalist).
Narzędnik nie służy natomiast w języku polskim – w przeciwieństwie do rosyjskiego – do wyrażania wykonawcy czynności w stronie biernej (Америка была открыта Колумбом – Amierika była otkryta Kolumbom, dosłownie: Ameryka była odkryta Kolumbem); zamiast tego używa się konstrukcji przez + biernik (Ameryka została odkryta przez Kolumba). Niekiedy nawet przeniesienie rosyjskiego schematu składniowego strony biernej mogłoby się stać źródłem poważnych nieporozumień, jak w zdaniu Костер был разоженный детьми (Kostior był rozożonnyj diet’mi), które należy przetłumaczyć na Ognisko zostało rozpalone PRZEZ dzieci...
Problematyczne są również wyrażenia związane z nauką. Jeżeli bowiem przedmiot nauczania wyrazimy w języku rosyjskim celownikiem, czasownik учить należy przetłumaczyć na uczyć, np. Иван учит польскому языку (Iwan uczit pol’skomu jazyku) – Iwan uczy języka polskiego, jeśli natomiast biernikiem, będzie on znaczył uczyć się, np. Иван учит польский язык (Iwan uczit polskij jazyk) – Iwan uczy się języka polskiego.
Autor: Maciej Rączkowski
