Na poziomie A1 czasowniki wiedzieć, umieć, znać należą bez wątpienia do grupy tych, które kursantom niełatwo jest opanować. Wprowadzane są stosunkowo wcześnie i sprawiają kłopoty nie tylko ze względu na odmianę w czasie teraźniejszym, ale także, a być może przede wszystkim, ze względu na swoje znaczenie, zwykle bowiem w językach ojczystych uczących się istnieje dla nich jeden ekwiwalent, niekiedy dwa.
 |
W Wielkim słowniku języka polskiego[*] znaleźć można takie oto definicje wymienionych wyżej czasowników: 1. wiedzieć ‘móc powiedzieć coś zgodnie z prawdą o tym, czego dotyczy dalsza część zdania’, 2. umieć ‘mieć umiejętności wystarczające, żeby robić coś sprawnie i we właściwy sposób’, 3. znać ‘wiedzieć o jakiejś osobie, rzeczy, sytuacji itp., jaka ona jest’, ‘utrzymywać z kimś kontakty’, ‘nauczywszy się czegoś, umieć to zastosować lub powtórzyć’, ‘wiedzieć, że coś istnieje lub może istnieć’. Nawet pobieżne prześledzenie definicji pozwala uświadomić sobie, jak trudne jest zdefiniowanie znaczenia przywołanych wyrazów – czasownik znać definiuje się w WSJP przez odesłanie do wiedzieć oraz umieć, zaś umieć, odsyłając do umiejętności. Rodzi to oczywiście pytanie, jak wobec tego wyjaśnić początkującym studentom, kiedy powinno się użyć czasownika wiedzieć, a kiedy dwóch pozostałych, tj. umieć i znać.
Wydaje się, że ważną rolę gra tutaj zapoznanie uczących się z możliwie jak największą liczbą przykładów wyraźnie oddających znaczenie czasowników wiedzieć, umieć, znać. Trzeba pamiętać, że nie musi to być jednak lista zdań do przeczytania – prezentacja kontekstów użycia może przyjąć chociażby formę pytań w konkursie, tak jak proponują to autorki podręcznika Hurra!!! Po polsku 1. Zaletą takiego rozwiązania jest również to, że stwarza się kursantom możliwość zaobserwowania wymagań składniowych wszystkich trzech czasowników. Wymagania te różnią się od siebie, co dla studentów może stanowić cenną wskazówkę co do tego, który czasownik zastosować w danym zdaniu. I tak, jak podaje WSJP, w przypadku wiedzieć składnia będzie następująca: rzeczownik osobowy + wiedzieć + co (skąd)/o czym (skąd)/że zdanie/zdanie pytajnozależne. Schemat składniowy czasowników umieć oraz znać to z kolei: rzeczownik osobowy + umieć + bezokolicznik/co, rzeczownik osobowy + znać + kogo-co/zdanie pytajnozależne.
 |
Planując zajęcia poświęcone czasownikom wiedzieć, umieć, znać, nie należy oczywiście zapominać o tradycyjnych ćwiczeniach gramatyczno-leksykalnych. Z pewnością warto przećwiczyć z uczącymi się formy czasu teraźniejszego. Kłopotliwy bywa tutaj zwłaszcza czasownik wiedzieć – kursanci, chociaż zazwyczaj znają formy wiem, wiesz, nie zawsze łączą je z bezokolicznikiem wiedzieć. Dość trudna do zapamiętania jest także forma liczby mnogiej wiedzą, a jeśli chodzi o czasownik umieć – umieją (nie *umią). Tego rodzaju zadania dobrze jest ponadto uzupełnić o te, w których kontrastuje się ze sobą jedynie dwa czasowniki, np. wiedzieć oraz znać. W grupach jednolitych językowo pomocne mogą się wreszcie okazać proste ćwiczenia tłumaczeniowe pozwalające zwrócić uwagę na to, że to, co w języku ojczystym kursantów wyrażane jest za pomocą jednego czasownika, w języku polskim wyraża się za pomocą większej ich liczby.
[*] Wielki słownik języka polskiego, red. P. Żmigrodzki, Instytut Języka Polskiego PAN (www.wsjp.pl).
Autorka: Michalina Rittner
