Miejscownik jest przypadkiem, który na pierwszy rzut oka nie powinien sprawiać obcokrajowcom większych kłopotów. Przymiotniki, zazwyczaj bezproblemowe, i tym razem nie zaskakują – w liczbie mnogiej mają końcówkę -ych dla wszystkich rodzajów, natomiast w pojedynczej dla męskiego i nijakiego -ym, a dla żeńskiego -ej (po k, g lub spółgłosce miękkiej odpowiednio -ich, -im i -iej). Rzeczowniki również mają przejrzyste reguły użycia poszczególnych końcówek. W liczbie mnogiej posiadają tylko jedną dla wszystkich rodzajów – -ach (formy w Niemczech, we Włoszech i na Węgrzech to wyjątki), a w pojedynczej:

 - dla wszystkich rzeczowników twardotematowych (w rodzaju męskim i nijakim z wyjątkiem tematów zakończonych na k, g i ch): -e, np. dębie, mydle, kurze, szklance,

 - dla pozostałych rzeczowników męskich i nijakich: -u, np. nożu, zadaniu, śniegu, sitku,

 - dla rzeczowników żeńskich miękkotematowych: -i, np. pieśni, babci, krwi (jeśli temat kończy się na spółgłoskę funkcjonalnie miękką, zamiast -i mamy -y rzeczy, wiedzy).

     Istnieją oczywiście wyjątki (np. panu, domu), jest ich jednak niewiele. Reguły wydają się przejrzyste i nieskomplikowane, tym bardziej, że rodzaj męski i nijaki odmieniają się tak samo. Można jednak zauważyć, nawet na przytoczonych przykładach, że sprawa wcale nie jest tak prosta.

     Końcówka -e bowiem ma właściwość zmiękczania poprzedzających spółgłosek (dlatego mamy np. formę dębie, a nie dębe). Co więcej, niektóre z nich pod jej wpływem całkowicie zmieniają swoje brzmienie, np. lato – lecie, droga – drodze. Wymiany te jednak również dokonują się według ścisłych reguł, które prezentuje poniższa tabela:

     W miejscowniku wymieniają się jednak nie tylko spółgłoski i grupy spółgłoskowe, lecz także niektóre samogłoski. Tak samo jak w innych przypadkach mamy oczywiście zamiany np. ą na ę (dąb – dębie) czy ó na o (stół – stole), miejscownik dokłada jednak kolejne – a, o i ó, znajdujące się przed spółgłoskami zębowymi (d, t, z, s, n) oraz ł, a po spółgłoskach miękkich, zmiękczonych lub funkcjonalnie miękkich, przekształcają się w e (np. miasto – mieście, anioł – aniele, popiół – popiele). Istnieje jednak sporo wyjątków od tej reguły (np. siano – sianie, miotła – miotle), lepiej więc, żeby obcojęzyczni studenci odmiany poszczególnych wyrazów nauczyli się na pamięć.

Autor: Maciej Rączkowski

Miejscownik

Ćwiczenia utrwalające

I . Proszę podać poprawna formę rzeczowników i przymiotników.

Kraków leży na (1)……………… (południe) Polski. Jest jednym z najpiękniejszych miast w naszym kraju. Na (2) ………………… (krakowski Rynek) znajdują się ciekawe zabytki. W (3)……….……….. (kościół Mariacki) możemy zobaczyć ołtarz Wita Stwosza,  a w (4)………………. (Sukiennice, l. mn.) przykłady malarstwa polskiego. Na (5)……………. (szczyt) wieży ratuszowej znajduje się zegar.

W (6)………………(katedra wawelska) znajdziemy piękne sarkofagi królów polskich. Dalej, w (7)………………(komnaty, l. mn.)  renesansowe arrasy, a na (8)………… (strop) sali  Poselskiej - słynne głowy wawelskie. Na (9)…………………….(krakowski Kazimierz) możemy napić się kawy. W (10) …………..………….   (stylowa kawiarnia, l. mn.), albo pospacerować po (11)………………….. (klimatyczne uliczki, l. mn.). W (12) …………….. (Wieliczka) zwiedzimy kopalnię soli, przebywając w (13) ……………………………………. (podziemny mikroklimat). Jednym słowem – warto spędzać czas w (14)………………………(Małopolska)!

1. Proszę podać poprawna formę rzeczowników i przymiotników.

1. Studenci nie mają teraz zajęć na ……………………………(uniwersytet).
2. Codziennie pracują na ………………………(komputer) i w …………………….. (forma elektroniczna) wysyłają prace pisemne swoim wykładowcom.
3. Wykłady nie odbywają się………………..(sala, l. mn.), ale wirtualnie w …………… (miejsce) , w …………… (które) przebywają studenci.
4. Uczący się szukają informacji i materiałów w…………………(internet) oraz wypożyczają książki  w ……………………………. (biblioteka internetowa).
5. Wszyscy maja nadzieję, że ta sytuacja wkrótce się skończy i znowu będą mogli,  po……………… (zajęcia, l.mn.)  spotykać  się w………. (bar, l. mn.) i …………….. (klub, l. mn.).

Plik z ćwiczeniami do druku do pobrania w grupie dla nauczycieli

Opracowanie ćwiczeń: Agnieszka Jancik