Polski rodzaj gramatyczny, chociaż przez swój wpływ na deklinację może zdecydowanie utrudnić obcokrajowcom przyswojenie naszego języka, posiada dosyć jasne reguły klasyfikacji poszczególnych rzeczowników. Te, które kończą się na spółgłoskę, na ogół są męskie, na -a lub -i – żeńskie, na -o, -e, -um lub -ę – nijakie. Jak można się jednak domyślić, polszczyzna i w tym przypadku nie oszczędza nam wyjątków. Z wieloma z nich uczący się mają do czynienia już na pierwszym etapie edukacji, np. mężczyzna, kierowca, noc. Ponadto takie nietypowe dla danego rodzaju gramatycznego końcówki powodują pewne komplikacje w zakresie odmiany wyrazów.
Rzeczowniki męskie jednak nie powinny sprawiać większych trudności. Te, które zakończone są na -a (tata, poeta, kierowca), odnoszą się wyłącznie do osób (więc ich rodzaj gramatyczny jest skorelowany z naturalnym), a ich odmiana różni się od męskoosobowej tylko w liczbie pojedynczej, w której deklinują się one jak żeńskie. Masculina zakończone na -o również posiadają znaczenie osobowe (maestro, wykidajło) lub są wyrazami pochodzącymi od męskich (Jasio, piesio, brzusio) i odmieniają się według deklinacji męskiej.
Trochę bardziej kłopotliwe są rzeczowniki żeńskie zakończone na spółgłoskę. Nie ma ich w polszczyźnie wiele, ale tych, które są, używa się dosyć często, dlatego dobrze je znać. Wprawdzie mogą być zakończone wyłącznie na spółgłoskę miękką (kość, dłoń), funkcjonalnie miękką (noc, rzecz) lub wargową (krew, brew), ale to ich wcale jednoznacznie nie identyfikuje (por. męskie gość, koń, koc, skecz, śpiew). Ich deklinacja różni się nieco od typowej żeńskiej, ale jej nauka nie powinna sprawić większych trudności, ponieważ posiadają one tylko sześć lub siedem różnych form. Schemat odmiany prezentujemy w poniższym zestawieniu:
Jak można zauważyć, końcówkę -y otrzymują w dopełniaczu, celowniku, miejscowniku i wołaczu liczby pojedynczej oraz dopełniaczu (niektóre również mianowniku, bierniku i wołaczu) liczby mnogiej rzeczowniki zakończone na spółgłoskę funkcjonalnie miękką, natomiast -i – na miękką lub wargową. Końcówki celownika, narzędnika i miejscownika liczby mnogiej są takie same jak dla wszystkich innych rzeczowników (formy kośćmi i dłońmi to wyjątki). Nie ma jednak reguły mówiącej, kiedy mianownik, biernik i wołacz liczby mnogiej otrzymują -i/-y, a kiedy -e.
Autor: Maciej Rączkowski
