Czy zastanawialiście się kiedyś, co to znaczy myśleć krytycznie? Czy zgodnie z powszechnym rozumieniem słowa krytyka powinniśmy (nauczyć się) mówić tylko o złych stronach czegoś?
 |
Owszem, zgodnie z pierwszą definicją zawartą w internetowym Słowniku języka polskiego PWN krytyka to ‘surowa lub negatywna ocena kogoś lub czegoś’, ale zaraz po niej pojawia się druga – ‘analiza i ocena książki, filmu lub czyichś dokonań’[1]. Czym więc jest krytyka i jak umiejętnie krytykować, nie raniąc i nie wydając tylko surowych, negatywnych ocen?
Rozpocznijmy od tego, że krytyka może być pozytywna (jak ocena) oraz obiektywna (jak analiza). Ocena czegoś, opinia o czymś to nic innego, jak nasze wrażenie po przeczytaniu książki/obejrzeniu filmu. Analizę z kolei należałoby tu rozumieć jako ‘rozpatrywanie jakiegoś problemu, zjawiska z różnych stron w celu jego zrozumienia lub wyjaśnienia’[2], a nie wyłącznie jako metodę badawczą, która kojarzy nam się z przygotowywaniem raportów, pisaniem obszernych zestawień i – no właśnie – analizowaniem pojmowanym w kategoriach rozległych badań.
Jak zatem przełożyć umiejętność krytycznego myślenia – i krytykę – na nauczanie języka obcego? Wystarczy przede wszystkim dostrzegać zarówno dobre, jak i złe strony: metod, technik, materiałów, „efektywnych” programów itp. Zaczęłam korzystać z tej praktyki, kiedy stawiałam pierwsze kroki w byciu nauczycielką polskiego jako obcego, i dzisiaj z całym przekonaniem mogę stwierdzić, że udzieliła się ona także moim uczniom! Analiza krytyczna tego, co przynoszą gotowce, jest niezwykle cenna, ale niejednokrotnie też ratuje nam życie. Zamiast bowiem podążać utartymi szlakami i narażać się na niepochlebne opinie uczniów lepiej wejść z nimi w krytyczny dialog i dowiedzieć się, co chcieliby wynieść z danej lekcji – jakie umiejętności nabyć, co powtórzyć, czego się nauczyć, co sprawia im kłopot, a co nie do końca wydaje się sensowne (wszak polska gramatyka nie jest logiczna, dopóki nie przejdzie się „kursu” polszczyzny historycznej).
 |
Po co przygotowałam ten wpis? Czy po to, aby coś… skrytykować? Nie do końca. Chciałam podzielić się z Wami swoimi spostrzeżeniami na temat krytyki, analizy krytycznej i krytycznego myślenia, aby uświadomić tym, którzy wciąż uważają, że w krytyce chodzi o zanegowanie czegoś, ogromną rolę naszego postrzegania pewnych metod, technik, a nawet programów w procesie nauczania i uczenia samych siebie! Ucząc bowiem, powinniśmy na bieżąco weryfikować dostępne materiały i dostosowywać je do poziomu oraz zainteresowań swoich uczniów, a nie ślepo podążać ścieżkami wyznaczonymi przez innych nauczycieli – nawet jeśli są naszymi mistrzami.
Autorka: Klaudia Raflik
[1] Krytyka, [w:] internetowy Słownik języka polskiego PWN: https://sjp.pwn.pl/slowniki/krytyka.html.
[2] Analiza, tamże: https://sjp.pwn.pl/szukaj/analiza.html.
