Formy bezosobowe takie jak robiono, robi się stanowią jedno z zagadnień gramatycznych przewidzianych do zrealizowania na poziomie B2. Jest to nie najłatwiejszy temat zarówno dla lektora, jak i dla uczących się, zwłaszcza tych słowiańskojęzycznych.
 |
Formy typu robiono tworzone są tak jak imiesłowy przymiotnikowe bierne, zamiast końcówek rodzajowych dodaje się jednak -o, stąd też warto, aby na zajęciach pojawiły się już po wprowadzeniu wspomnianych imiesłowów. Z kolei w formach typu robi się wykorzystywany jest czasownik w 3. osobie liczby pojedynczej rodzaju nijakiego oraz zaimek zwrotny się, co można następnie powiązać ze stroną zwrotną.
Jak już zostało zauważone wyżej, formy bezosobowe bywają dla studentów trudne do opanowania. Przede wszystkim istnieje pewna różnica znaczeniowa między czasownikami typu robiono a tymi typu robiło się – te zakończone na -no, -to cechują się mniejszym stopniem bezosobowości niż te z zaimkiem zwrotnym się. Widać to, jeśli porówna się takie chociażby zdania jak: Na ulicach śpiewano, a na rynku składano sobie życzenia/Na ulicach śpiewało się, a na rynku składało się życzenia. W uproszczeniu można powiedzieć, że formy typu robiono wskazują na co prawda nie do końca określoną, ale jednak jakoś określoną grupę osób, formy typu robiło się sugerują natomiast, że mowa o wszystkich ludziach czy wręcz o pewnej tradycji czy zwyczaju. W efekcie nie jest tak, że w danym kontekście daje się zupełnie dowolnie użyć albo jednej, albo drugiej formy czasownika.
Druga trudność związana z formami bezosobowymi ma charakter gramatyczny. Chodzi mianowicie o to, że formy takie jak robiono nie odnoszą się ani do czasu teraźniejszego, ani do czasu przyszłego, zawsze mówią o tym, co miało miejsce w przeszłości. Jest to o tyle istotne, że zwłaszcza Słowianom zdarza się dość często popełniać błędy w rodzaju *było robiono, *będzie robiono. Są one jednocześnie uporczywe i trudne do wyeliminowania.
Jak zatem pomóc uczącym się w opanowaniu tego bez wątpienia niełatwego dla nich zagadnienia? Wydaje się, że warto tutaj przede wszystkim ograniczyć liczbę ćwiczeń koncentrujących się na tworzeniu poprawnych form danego
 |
typu. Na tym bowiem poziomie zaawansowania studenci zwykle nie mają kłopotów z samym utworzeniem od podanego bezokolicznika form typu robiono/robiło się. Zadania, w których należy skonstruować wyłącznie formy jednego bądź drugiego rodzaju, najczęściej wykonywane są szybko i sprawnie. Zamiast tego dobrze jest więc wykorzystać na zajęciach więcej takich ćwiczeń, w których kursanci muszą przekształcić użyte w zdaniach czasowniki osobowe na bezosobowe, samodzielnie decydując przy tym, jakiego typu forma bezosobowa będzie najlepiej pasowała do kontekstu. Można sądzić, że sprawdzą się tutaj także wszelkie ćwiczenia o charakterze sprawnościowym, zwłaszcza te doskonalące umiejętność mówienia i pisania. Za przykład niech posłuży to zamieszczone w książce E. Lipińskiej i E. G. Dąbskiej Pisać jak z nut, polegające na opisaniu tego, co dzieje się na lotnisku w związku ze wstrzymaniem lotów spowodowanym złymi warunkami pogodowymi. Przydatne wydaje się wreszcie czytanie tekstów nasyconych formami bezosobowymi. Można wtedy próbować analizować konteksty, w których dane formy zostały użyte i wyjaśniać ewentualne wątpliwości.
Autorka: Michalina Rittner
