Ewa Kołaczek
O NAUCE WYMOWY SŁÓW KILKA
Szelest wiatru, szum wody, uderzające o szybę krople deszczu – to poetyckie skojarzenia obcokrajowców na temat polskiej fonetyki. I rzeczywiście, wymawiając głoski szeregu ciszącego (ś, ź, ć, dź) i szumiącego (sz, ż, cz, dż) oraz grup spółgłoskowych (ść, szcz, źdź, żdż), ma się wrażenie, że język polski nieustannie szumi, szeleści lub brzmi jak nienastrojone radio.
Osoby rozpoczynające naukę języka polskiego już na pierwszych lekcjach muszą próbować zmierzyć się z kłopotliwą wymową popularnych słów typu: Cześć!, Przepraszam!, książka, krzesło, mężczyzna itd. Pierwsze próby najczęściej wypadają nieporadnie, gdyż opanowanie fonetyki języka polskiego jest procesem, który powinien być rozłożony w czasie. Aby móc poprawnie wymawiać całe słowa, należy w pierwszej kolejności „dobrze” usłyszeć samogłoski i spółgłoski polskie oraz potrafić je różnicować między sobą. Do ćwiczeń percepcji danego dźwięku mogą być wykorzystywane m.in. pary minimalne, czyli dwa wyrazy, które różnią się między sobą tylko jedną cechą fonologiczną(np. płać! – płacz, Kasia – kasza). 
W ćwiczeniach wymowy skala trudności artykulacji zgromadzonych w danym zadaniu słów powinna stopniowo wzrastać. Podczas krótkich sesji (10-15 minut) najlepiej sprawdza się ćwiczenie wymowy jednej, dwóch wybranych głosek. Naukę wymowy określonej głoski dobrze rozpocząć od naśladowania dźwięków i odgłosów przyrody (np. w trakcie wymawiania głoski sz szumimy jak drzewa, przy ć uciszamy, a przy ś odganiamy natrętną muchę itd.). Jeśli to możliwe, warto znaleźć fonetyczny odpowiednik głoski w języku ojczystym studenta (np. wymowa głoski ż/rz zbliżona jest do wymowy głoski ‘s’ w angielskim słowie pleasure). Niektórym osobom mogą też pomóc informacje związane z położeniem języka oraz układem warg w trakcie artykulacji głosek. Wykorzystywane w ćwiczeniach słowa dobrze jest odczytywać na głos w różnym tempie: najpierw powoli, potem w tempie umiarkowanym, a także próbować czytać je dość szybko.
Aby móc poprawnie wymawiać słowa i całe zdania, ważna jest także świadomość zachodzących w języku polskim procesów fonologicznych. Na przykład w wyniku popularnego procesu ubezdźwięcznienia niektóre głoski tracą swoją dźwięczność, dlatego piszemy: obraz, krzyk, w sobotę, ale mówimy: /obras/, /kszyk/, /fsobote/. Na jakość wymowy ma też wpływ prawidłowe akcentowanie słów, stosowanie właściwej intonacji oraz nadawanie swoim wypowiedziom odpowiedniego zabarwienia emocjonalnego. 
Gdzie szukać ćwiczeń przeznaczonych do nauki wymowy? Większość dostępnych obecnie podręczników do nauki języka polskiego jako obcego zawiera dodatkowe zadania fonetyczne, jednak najczęściej mają one wybiórczy charakter. Najnowsza książka TESTUJ SWÓJ POLSKI – FONETYKA Wydawnictwa PROLOG w całości koncentruje się na nauce wymowy i daje osobom uczącym (się) języka polskiego szeroki wybór ćwiczeń poświęconych opisanym wyżej zagadnieniom. Zadaniom towarzyszą nagrania, w których polscy lektorzy prezentują modelową wymowę wszystkich głosek polskich. Do wykonania ćwiczeń nie jest niezbędna znajomość gramatyki czy określonego słownictwa, dlatego z FONETYKĄ mogą pracować także osoby rozpoczynające dopiero naukę języka polskiego.
